کارشناس رسمی دادگستری رشته گیاه پزشکی
خوراک دام نقش بسیار مهمی در سلامت دام و فرآورده‌های آن دارد. در بسیاری از موارد استفاده بیش از حد از سموم و یا برداشت محصولات کشاورزی در زمانی که هنوز اثر سموم مختلف چون علف کش‌ها و آفت کش‌ها از بین نرفته است میتواند خسارت زیادی به واحد‌های دامی و فرآورده‌های آن وارد کند به صورتی که در سال گذشته در چند واحد دامی در اصفهان، تهران، کرج و شیراز در اثر تغذیه آلوده خسارات قابل توجهی به دامداران وارد شد.
در بررسی تاثیر خوراک دام بر بیماری دام؛ پیش از هر مطلبی باید دانست که بیماری های دامی میتوانند دلایل مختلفی داشته باشد. مصرف سم، اتساع زیادی شکمبه، عدم تعادل غذایی و خوردن خوراک نامناسب از جمله این دلایل است. برای بررسی دقیق هر کدام از این موارد باید از کارشناس رسمی دادگستری دامپروری و دامپزشکی کمک گرفت.
کارشناس رسمی دادگستری گیاهپزشکی برای بررسی تاثیر خوراک دارم بر بیماری دام باید تمامی موارد مانند: مصرف علوفه های آبدار و نامناسب، استفاده از علوفه هایی که کربن هیدارت های زیاد و خارج از استانداردی دارند، مسومیت های خونی و استفاده از داروهایی مانند: کورتیکواسترائید که موجب عدم توانایی راه رفتن و فلج شدن حیوان یا اسهال و پریتونیت دام میشود. باید توجه کرد دام هایی که میزان پروتئین زیاد از حدی مصرف کنند، باعث لامینیتیس و لنگی خواهند شد. این بیماری که از طریق تغذیه نامناسب به وجود می آید در گوساله ها بسیار شایع است. بخصوص گوساله های چهار تا شش ماه که بسبار آسیب پذیر تر هستند.
در ارزیابی تاثیر خوراک دام بر بیماری دام یکی از موارد مهم، استفاده از کربوهیدارت های زیاد و ناسازگاز است. زمانی که شکمبه که با باکتری گرم و منفی همراه است افول میکند، اسیدلاکتیک تولید می شود و هم زمان اندوکسین از دیوارهای سلولی دست به تجزیه میزنند. زمانی که اندوکسین، اسیدلاکتیک و هیستامین با هم ترکیب شوند، از طریق گردش خون به کوریوم وارد می شود که موجب بروز ناسازگاری و اختلال شدیدی در جریان خونی دام خواهد شد. اثرات این فرایند به زودی بروز نخواهد کرد، اما به مرور زمان اثرات منفی خود را بروز خواهد داد و موجب بیماری دامی خواهد شد.
از آنجایی که عمده تغذیه دام علوفه است؛ پس در تاثیر خوراک دام بر بیماری دام باید دقت کرد که علاوه بر ارزش غذایی علوفه، مصرف این تغذیه بدن دام را با کمبود موادی مانند ویتامین و پروتئن مواجه می کند. که میتواتد منشا بیماری های دامی باشد. برای جبران این کمبود دام باید از غذای های مکمل استفاده کرد. کنسانتره که از ترکیب چندین ماده تشکیل می شود، عذای مکمل دام است که با مصرف آن بسیاری از کمبود های دام جبران میشود و مانع بسیاری از بیماری ها خواهد شد، علاوه بر این موجب افزایش شیردهی و افزایش رشد دام می شود. باید توجه داشت که در ارزیابی تاثیر خوراک دام بر بیماری دام باید مد نظر داشت که تغذیه دام باید بر اساس نیازها و گاهی براساس رژیم های مخصوص دام باشد، دام برای هضم غذا دچار مشکل خاصی نشود و انواع ویتامین ها و پروتئین ها به میزان کافی در غذا موجود باشد؛ زیرا همانطور که میزان بیش از حد تمامی موارد ذکر شده می تواتد موجب بیماری شود، کمبود آنان نیز مشکلات و بیماری هایی برای دام به دنبال خواهد داشت. کربودهیدارت ها تامین کنند انرژی دام هستند؛ پس میزان متعادل آن برای بدن دام نیاز است.
در بررسی تاثیر خوراک دام بر بیماری دام ذکر این نکات ضروری است دام هایی که تغذیه مناسبی داشته باشند، در مقابل انواع باکتری ها و انگل ها مقاوم خواهند بود، توانایی دفع سموم و تولید خون دام افزایش می یابد. اما زمانی که با تغذیه نامناسب موجب بیماری دام می شویم انرژی دام برای ادامه حیاط کم می شود، میزان تولید محصولات شیر و گوشت آنان کاهش می یابد و میزان انرژی داشته هم از طریق ادرار و مدفوع دفع می شود.
تغذیه های نامناسب گفته شده، تغییر رژیم های غذایی ناگهانی و غیرمنظم و تغذیه های اسیدی همگی در بیماری های دام نقش مهمی دارند. پیشنهاد میکنیم برای جلو گیری از هر نوع بیماری دامی و افزایش اطلاع از آن از کارشناس رسمی دادگستری گیاه پزشکی استفاده کنید.
در ارزیابی میزان تاثیر فعالیت های هسته ای بر گیاهان به وسیله ی کارشناس رسمی دادگستری گیاهپزشکی، حادثه چرنوبیل یک نمونه بسیار قوی است. تاثیرات منفی و زیان باری که این حادثه نه تنها بر انسان ها که حتی بر گیاهان و محیط زیست گذاشت انکار نشدنی است. اما بررسی های مربوط به فعالیت های هسته ای و تاثیرات آن به وسیله ی کارشناس رسمی دادگستری انرژی هسته‌ای انجام می گیرد.
اما این مثال‌ها و نمونه‌ها همواره شایعاتی درباره تاثیر فعالیتهای هسته‌ای بر بخش کشاورزی و دام پروری ایجاد میکند و گاها حتی موضوع به یک مسئله امنیتی تبدیل میشود به همین دلیل کارشناسان ما از طریق سازمان‌ها مامور به بررسی چنین مواردی میشوند.
از سوی دیگر پیشرفت علمی در زمینه هسته‌ای در جهان زمینه ایجاد صنعت هسته‌ای – کشاورزی را فراهم کرده است و ما در بخشی از این مقاله نیز به بررسی آن خواهیم پرداخت.
کارشناس رسمی دادگستری گیاهپزشکی با بررسی های همه جانبه باید به این نتیجه برسد که فعالیت های هسته ای چه تاثیری میتواند بر گیاهان داشته باشد. یک جنبه آن اثرات زیان بار نیروگاه های هسته ای بر طبیعت و از بین رفتن گیاهان است و جنبه بعدی پیدا کردن جایگزینی مناسب برای سوخت های فسیلی میباشد که سعی میکنند از طریق فناوری هسته ای به سوختی پاک تر دست پیدا کنند. اما باید دانست از بین رفتن پوشش گیاهی، منقرض شدن گونه های گیاهی، تغییر زیست بوم ها، از بین رفتن مراتع و جنگل ها، گرمای روز افزون زمین و انواع الودگی ها و خطرات محیطی را نیز به دنبال دارد. اما مراحل این فعالیت هسته ای مانند شکافت هسته ای و گداختن ضربه هایی جبران ناپذیر بر گیاهان را برجای خواهند گذاشت. اما این موضوع در صورتی ایجاد خواهد شد که امنیت دستگاه‌ها و تجهیزات هسته‌ای و موارد رعایت نصب آن رعایت نشده باشد.
در ارزیابی میزان تاثیر فعالیت هسته‌ای بر گیاهان، باید دانست که بر اساس شکاف و گداختگی هسته ای به وجود می آیند و معایب زیادی دارد که شامل: خطرات الکترونیکی، بیماری های پرتوی و بهداشتی، سلامتی و تاثیر منفی بر گیاهان و محیط زیست است. باید توجه داشت که فعالیت های هسته ای دارای مقدار چشم گیری اشعه های الکتربکی خطرناک، موارد رادیواکتیو و اورانیم است که بر اثر شکافت هسته ای تولید می شود و حتی با وجود تمامی مراقب ها از طرق مختلف به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم مقداری از آن وارد محیط زیست شده و تاثیراتی بر گیاهان میگذارد.
برآورد میزان تاثر فعالیت هسته‌ای بر گیاهان را می توان در اشعه های یونیزان دانست که نه تنها گیاهان حتی نسل انسان را هم دچار مشکل میکند. این اشعه هرچند در میزان کم و ناچیز هم خطرات خود را دارد و موجب از بین رفتن نسل گیاهان مختلفی می شود، آسیب هایی که به سلول های گیاهان وارد می شد جبران ناپذیر هستند. تشعشعات رادیو اکتیو موجب مرگ گیاهان زیادی شده و حتی ژنتیک گیاه را برای همیشه از بین میبرد. این تشعشات موجب عدم باروری گیاهان شد و نسل یک نوع گیاه را می تواند برای همیشه از بین ببرد.
در تعیین میزان تاثیر فعالیت هسته‌ای بر گیاهان، باید به ضایعات هسته ای توجه ویژه ای داشت. پس مانده هایی که به ازای آزمایش های هسته ای به جا میمانند؛ تاثیرات مخرب زیادی بر صنعت کشاورزی و محیط زیست دارد. برخی از این بازمانده ها با آتش سوزی از بین می روند، اما برخی دیگر نه تنها از بین نمی روند بلکه با مقاومتی که در مقابل اتش و ضربه از خود نشان میدهند باقی میمانند و با سرعت زیادی در خاک و آب حل میشوند و نقش موثری در گرمایش زمین دارند. موادی که از طریق خاک و آب به چرخه طبیعت وارد می شوند یا موجب مرگ و از بین رفتن نسل گیاهی می شود، یا از طریق نفوذ در محصولات کشاورزی و گیاهی وارد چرخه زندگی انسان ها شده، مصرف می شوند و موجب بروز انواع بیماری ها در بدن انسان می شوند.
فعالیت هسته‌ای موجب رشد روز افزون آلاینده های خطرناک و سمی شده اند که آثار و نتایج مخرب آن، گونه های گیاهی را نابود کرده و موجب افزایش گرمای زمین شده و کره زمین را با معضلات چشم گیری روبه رو میکند. ذخیره سازی نامناسب بازمانده های هسته ای نیز این مشکل را چندین برابر کرده است.
برای شناخت بهتر میزان تاثیرات فعالیت های هسته ای بر گیاهان و آشنایی بهتر با آن باید کارشناسان این حوزه بررسی دقیق‌تری در خصوص عواقب این صنعت حداقل در مناطق هسته‌ای انجام دهند. موارد خطر در فعالیت هسته‌ای بالقوه وجود دارند اما در صورتی امکان اشاعه ایجاد میشود که فعالیت هسته‌ای مخرب و همراه با عدم رعایت استاندارد‌ها باشد در غیر این صورت حساسیت ایجاد شده در این خصوص چندان اهمیتی نخواهد داشت.
بر آورد خسارت ناشی از آفات و بیماری های گیاهی از دو جهت اهمیت دارد. 1- حل اختلافات بخش کشاورزی در محاکم قضائی 2- ارائه گزارش و اطلاعات در خصوص وضعیت کشاورزی. در این یادداشت با کمک کارشناس رسمی دادگستری گیاه پزشکی به بررسی موارد فوق می پردازیم.
شاید جالب باشد بدانید که میزان خسارت ناشی از آفت ها و بیماری های گیاهی در ایران 5 درصد کمتر از متوسط جهانی است. اما با این حال بیش از یک سوم محصولات گیاهی و باغی در ایران در معرض خسارت قرار دارند که همین امر لزوم بررسی و تحقیق در این حوزه را افزایش می دهد.
همانطور که از عنوان مقاله پیداست، خسارت به دو شکل است : یا ناشی از حمله آفات نباتی و حشرات است و یا بیماری های گیاهی. آفت به طور کلی به هر گونه آسیب یا صدمه گفته می شود که بر گیاهان عارض می شود. اما منظور ما در این یادداشت عامل آفات است و به طور مشخص تر حمله حشرات را مد نظر داریم.
بسیاری از کشاورزان و بغداران زمین ها و باغ های خود را بیمه می کنند تا در صورت بروز خسارت بیمه بخشی از زیان های آنان را بپردازد. احتمالا در مورد حمله ملخ ها بیش از سایر آفات شنیده اید و یا حمله حشرات به زمین های زعفران و یا مورد جدید تر آن حمله پروانه های مینوز. در صورتی که کشاورزان از این حملات خسارت ببیند اما زمین یا باغ آن ها بیمه باشد، می توانند بخشی از خساراتشان جبران کنند اما در صورتی که بین کشاورز و نماینده بیمه اختلافی در خصوص میزان خسارت وجود داشته باشد کارشناس دادگستری گیاه پزشکی صاحب نظر است تا میزان دقیق خسارت را برآورد کند و به حل این پزونده ها در محاکم قضائی کمک کند.
در خصوص بیماری های گیاهی نیز کارشناس رسمی گیاه پزشکی صاحب نظر است. معمولا کاهش تولید محصولات کشاورزی در یک سطح مشخص به دلیل بروز بیماری های گیاهی است. شایع ترین بیماری های گیاهی در مزارع گندم و جو قارچی شدن گیاه است که عمدتا هم به دلیل کشت های متوالی و عدم استراحت زمین صورت می گیرد. البته استفاده بی رویه از کود های شیمیایی و عدم استفاده از کود های طبیعی نیز دخیل هستند. بیماری های قارچی در صیفی جات هم بسیار شایع هستند و بعضی اوقات تا مرحله برداشت محصول نیز ادامه دارند.
برخی از بیماری های گیاهی نیز به صورت مستقیم حاصل کمبود عناصر لازم در خاک هستند که در بسیار از مواقع با اضافه کردن این عناصر به خاک قابلیت درمان و پیشگیری وجود دارد. کارشناس گیاهپزشکی با بررسی مسائل فوق می تواند در خصوص هر بیماری و میزان خسارتی که به محصولات وارد می کند اظهار نظر کند تا با مشخص شدن این موضوع چاره ای جهت حل آن و یا پیشگیری از بیماری ها صورت بگیرد.
بنابراین امروزه اطلاعات از اهمیت زیادی برخوردار هستند و بی جا نیست که عصر جدید را عصر اطلاعات نام گذاری کرده اند. کشاورزی و باغداری در جهان جدید بسیار مدرن شده است و این شیوه های جدید عارضه و بیماری های جدیدی نیز به همراه داشته است اما در صورت شناخت این عارضه ها و اطلاع رسانی صحیح به کشاورزان می توان از بسیاری از معضلات این حوزه پیشگیری کرد.
سموم مورد استفاده در بخش کشاورزی بسیار متنوع هستند. در یک دسته بندی کلی حداقل سه نوع سم قابل شناسایی است. سموم دفع آفات و حشرات 2- سموم دفع آفات نباتی 3- سموم و کود های تقویت کننده گیاهان. از آنجا که کشاورزان برخی از کود های مایع و تقویتی را جهت بر طرف کردن برخی بیماری ها استفاده می کنند آنها را در دسته سموم جای می دهیم. کارشناس رسمی دادگستری گیاه پزشکی به بررسی رابطه این سموم و بیماری های گیاهی در بخش کشاورزی می پردازد.
امروزه استفاده از همه این سموم و کود های شیمیایی به یک امر ضروری تبدیل شده است و نمی توان گفت استفاده کدام شایع تر است. برای مثال در کشت گوجه فرنگی به صورت معمولی و در فضای بازهر 4 روز یکبار از سموم دفع حشرات استفاده می شود و حداقل دو مرتبه از سموم دفع آفات نباتی در طول کشت و بسته یه میزان حاصلخیزی خاک هر 14 روز یکبار از سموم و کوهای تقویتی استفاده می کنند.
یکی از مهم ترین بیماری های گیاهی که امروزه در صیفی جات بیشتر دیده می شود بیماری لکه موجی است. لکه موجی یک بیماری قارچی در گیاهان است که سبب سفید شدن برگ ها و نهایتا خشک شدن بخش زیادی از بوته می شود. سموم بسیاری برای رفع و پیشگیری از این بیماری وجود دارد که با توجه به بیماری در دسته قارچ کش ها قرار می گیرند. برای رفع این بیماری از کلروتالونیل و مانکوزب استفاده می شود. لکه موجی یکی از بیماری هایی است که بیشترین خسارت را به مزارع وارد می کند و حتی گاها در باغات نیز مشاهده شده است.
اما در خصوص مبارزه با حشرات، جالب است بدانید سابقه مبارزه با آفات و حشرات به سه هزار سال پیش بر می گردد. بسته به نوع حشرات، آفات نباتی و مشکلات تغذیه ای سموم خاصی برای گیاهان مورد استفاده قرار می گیرد. معمولا توصیه می شود استفاده از این سموم بدون تجویز کارشناس رسمی گیاه پزشکی انجام نشود اما این امر در کشور ما چندان جدی گفته نمی شود.
استفاده نادرست از سموم دفع آفات و حشرات یک خسارت بسیار جدی در پی دارد و آن هم مقاومت حشرات در برابر سموم است. یعنی در صورتی که بیش از اندازه مجاز از یک سم برای از بین بردن حشرا استفاده شود آن ها به مرور زمان در مقابل آن مقاومت می کنند و باعث می شود کشاورزان هزینه ای جدیدی برای مبارزه با آفات بپردازند.
گاهی ممکن است کشاورزان از یک سم استفاده کنند و هیچ نتیجه ای در بر نداشته باشد و حتی کشت و محصولاتشان دچار خسارت شود و اقدام به شکایت از فروشنده سموم کشاورزی کنند. در این مواقع کارشناس دادگستری گیاه پزشکی به بررسی نوع سم، نوع آفات و مسائل دیگری که در حوزه تخصص اش می پردازد تا رابطه میان سم و خسارت را بررسی نماید.
مقاومت مذکور در آفا نباتی هم دیده می شود.گاها کشاورزان مدعی می شوند که سموم از کیفیت لازم برخوردار نیستند. جدای از تایید و تکذیب ادعای آنان باید مقاومت آفات نباتی در مقابل سموم را نیز در نظر گرفت تا بتوان قضاوت درستی در خصوص کیفیت انواع سموم کرد.
دسته دیگر سموم کود ها تقویت کننده های گیاهان کشاورزی هستند. تقویت کننده ها در کنار قارچ کش ها از گران قیمت ترین سموم مورد استفاده در کشاورزی به حساب می آیند که امروزه در باغات نیز توسط باغداران مورد استفاده قرار می گیرند. مثلا کود های مایع فسفر جهت رفع سرخی رنگ برگ گیاهان مورد استفاده است. بنابراین چندان اشکالی ندارد که از تقویت کننده ها نیز در دسته بندی سموم بحث کنیم.
بنابراین سموم کشاورزی یک حوزه بسیار وسیع دارند و به انواع مختلفی نیز تقسیم می شوند. بررسی و شناخت این سموم با توجه به وجود بیماری های گیاهی متنوع و خطرناک امروزه به یک بحث جدی در کشاورزی تبدیل شده است که با مطالعه در زمینه های مذکور و جدی گرفتن توصیه های کارشناس گیاه پزشکی می توان از میزان خسارت بر این بخش کاست.
استفاده از سموم کشاورزی گاه نتیجه عکس دارد و باعث آسیب رسیدن به مزارع و باغات می شود. استفاده نادرست، غیر اصولی و بی رویه این سموم در بخش کشاورزی خسارات زیادی را وارد کرده است. کارشناس رسمی دادگستری گیاه پزشکی به برآورد میزان خسارت سموم در این بخش می پردازد.
سموم مورد استفاده در بخش کشاورزی عمدتا از سه طریق باعث ایجاد خسارت می شوند. 1- آسیب رساندن به بافت گیاهان 2- تاثیر بر میزان و کیفیت محصولات 3- آسیب رساندن به خاک. کارشناس رسمی گیاه پزشکی معمولا در بررسی های خود برای برآورد خسارت این سه موضوع را در نظر می گیرد.
همانطور که گفته شد دو عامل باعث خسارت سموم در کشاورزی و باغداری می شود: اول استفاده نادرست و دوم استفاده از سموم و کود های شیمیایی غیر مجاز. هر دو شکل مذکور در کشاورزی ما شایع هستند. کشاورزان عمدتا با تکیه بر تجربه خود به پرورش محصولات می پردازند که همین امر ممکن آنها را از اتخاذ یک روش اصولی دور کند.
بیشترین سموم مورد استفاده در کشاورزی در بخش صیفی جات به کار می رود و چون هزینه کاشت این محصولات بیشتر غلات می باشد عمدتا سموم، خسارات بیشترو قابل توجه تری نیز به کشاورزان وارد می کند. بسیاری از کود های شیمیایی و سموم کشاورزی وقتی در دسترس گیاهان قرار می گیرند، جذب آن می شوند و جذب بیش از حد این عناصر رشد گیاهان را تحت تاثیر قرار می دهد و نشانه هایی از بیماریی مانند سوختن برگ، سفید شدن برگ و ساقه گیاه، کوچک ماندن بوته ها و اختلالات اینچنینی به وضوح در گیاه قابل مشاهده است.
پاراکوات یکی از پرکاربرد ترین علف کش های غیر انتخابی است که برای از بین بردن علف های هرز کوچک و بزرگ مورد استفاده است. این علف کش بسیار سریع تاثیر گذاری خود را نشان می دهد و جالب است بدانید بعد از 30 دقیقه نشانه های تغییر رنگ برگ گیاهان مشخص می شود. این سم با هر گیاهی تماس داشته باشد باعث خشک شدن آن می شود بنابراین توصیه می شود که در استفاده از آن دقت زیادی شود.
جالب است بدانید در برخی از موراد کشاورزان خسارت ناشی از سموم و کود های شیمایی را خرید چند باره سموم و کود ها جبران می کنند. بنابراین سموم علاوه بر خساراتی که به گیاه و باغ وارد می کند باعث هزینه های چند باره توسط کشاورز نیز می شود.
امروزه برخی از توزیع کنندگان و دلالان کود های شیمیایی به کشاورزان توصیه می کنند تا به جای استفاده از کود های حیوانی از کود های جدید شیمیایی که هم هزینه کمتری دارند و هم راحت تر قابل استفاده اند، استفاده کنند. موارد زیادی مشاهه شده است که کشاورز به دلیل استفاده از کود های شیمیایی متضرر شده است و اقدام به شکایت از فروشنده می کند. کارشناس دادگستری گیاه پزشکی با بررسی گیاه و آزمایش آن میزان تاثیر کود و رابطه آن با خسارت موجود را بررسی می کند و از میزان دقیق خسارت سموم و کود های گزارشی ارائه می دهد.
خسارت سموم و کود های شیمیایی ممکن است در خاک و محصولات باغی کشاورزان نمایان شود. تاثیر نامطلوب بر گل دهی و باروری و همچنین تغییر رنگ محصولات کشاورزی و باغی از نشانه هایی است که کارشناس گیاه پزشکی دلایل آن را کود ها و سموم شیمیایی می داند و در ارزیابی میزان خسارت به آنها توجه دارد.
اما تاثیر منفی سموم و کود های شیمیایی بر خاک معمولا تا سال های زیادی بر جای می ماند و خسارت عمیق تری نسبت آلودگی محصولات و تاثیر بر بافت گیاهان دارد. چند سالی است که بعضی از فروشندگان به کشاورزان توصیه می کنند تا برخی از سموم دفع آفات نباتی را قبل سبز شدن آنها استفاده کنند. این سموم معمولا همراه آب اول وارد خاک می شود و دانه های علف های هرز را تحت تاثیر قرار می دهد و معمولا هم روش کارآمدی است. اما کشاورزان باید به میزان مورد استفاده و همچنین عواقبی که دارد توجه ویژه ای کنند.
